Voorbeeld gebruik afwegingskader sensordata en privacy

De gemeente Ginderzoom constateert dat het plaatselijke winkelcentrum aan uitbreiding toe is. Met name op zaterdag kun je over de hoofden lopen en is er een groot tekort aan parkeerplaatsen. De gemeenteraad wil graag een analyse van de huidige bezoekersstromen. De afdeling Economische Zaken overweegt daartoe gedurende een halfjaar de aantallen bezoekers te tellen door sensoren te plaatsen bij de drie toegangen tot het winkelcentrum. Ook de twee belendende parkeerterreinen dienen met sensoren te worden uitgerust, waarbij men met kentekenherkenning achter de frequentie en spreiding van het bezoek en herkomst van de bezoekers hoopt te komen.

De gemeente neemt het afwegingskader ter hand en wordt allereerst verwezen naar de checklist ‘In 13 stappen naar maatschappelijke meerwaarde van sensoren’ van de Provincie Noord-Brabant.

De beleidsvraag (stap 1) wordt door Ginderzoom vertaald in ‘Rechtvaardigen de huidige bezoekersaantallen uitbreiding van het winkelcentrum?’ en hiervoor dient (stap 2) een gedetailleerd beeld te worden verkregen van de bezoekersstromen, uitgesplitst naar dag/tijdstip, herkomst, vervoerswijze en gebruikte ingang. De maatschappelijke meerwaarde (stap 3) is dat de bevolking op korte afstand van huis haar waren kan betrekken, er een gezonde economie ontstaat en werkgelegenheid geborgd of zelfs uitgebreid kan worden. De gemeente (stap 4) heeft onderzocht of de benodigde data al beschikbaar is (ondernemersvereniging, politie, andere statistische bronnen), maar constateert dat dit niet het geval is. Gegevens vergaard door studenten tijdens de braderie van 2012 worden als achterhaald beschouwd. Andere vormen van gegevensvergaring (enquête, handmatige tellingen) worden als te arbeidsintensief en/ of te duur afgedaan (stap 5). Ginderzoom werkt regionaal samen in ‘Zoomregio groen en vitaal’ en ook de buurgemeenten worden op de hoogte gesteld van de aanstaande meting (stap 6). De ondernemersvereniging is eveneens geïnteresseerd in de resultaten (stap 7) en met hen wordt afgesproken dat de eindresulaten zullen worden gedeeld. De gemeente Ginderzoom is als presterende overheid betrokken bij de metingen (stap 8). De technische afwegingen (stap 9) komen in het afwegingskader nader aan bod, juridisch (stap 10) geldt dat het maatschappelijk belang van de tellingen en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer prima samengaan als de metingen niet naar een natuurlijke persoon te herleiden zijn. Ethische afwegingen (stap 11) spelen naar het oordeel van de gemeente Ginderzoom nauwelijks een rol, zolang technisch is geborgd dat het automatisch tellen van passanten uitsluitend uit een ‘turffunctie’ van de sensor voortkomt. Aan alle randvoorwaarden (stap 12) wordt aldus voldaan en Ginderzoom legt in een kort Plan van Aanpak vast op welke wijze de sensor en de hieruit voortkomende gegevens worden gebruikt.

Nu kan het eigenlijke afwegingskader worden gebruikt. Al snel is duidelijk (zie I. Definitie van een sensor) dat hier sprake is van de inzet van een sensor omdat deze in ieder geval de openbare ruimte observeert, voorzien is van een stroombron en data zendt naar een centrale server. Voor wat betreft rollen en verantwoordelijkheden (zie II. Rollen & verantwoordelijkheden) moet de gemeente Ginderzoom hier als bronhouder worden beschouwd en de afdeling Economische Zaken als eigenaar. De privacy-officer beoordeelt de rechtmatigheid van de inzet van sensoren. Hij merkt op dat het scannen van kentekens voor dit doel niet gerechtvaardigd is. Voor uitbreiding van het winkelcentrum doet immers niet ter zake of vele bezoekers het winkelcentrum eenmalig aandoen of dat enkele bezoekers hier frequent te vinden zijn. Op basis van deze analyse besluit de gemeente Ginderzoom om kentekenherkenning niet als middel in te zetten. De privacy-officer merkt voorts op dat de inzet van sensoren voor tellingen is toegestaan, maar dat dan voor sensoren dienen te worden gekozen die uitsluitend deze functie kennen en dat de tellingen dus niet afgeleid mogen worden uit fysieke camerabeelden. De gemeente Ginderzoom is een kleine gemeente en het ICT- en informatiebeheer is met omliggende gemeenten ondergebracht in een publiekrechtelijk samenwerkingsverband. De informatie-uitwisseling tussen Ginderzoom en het samenwerkingsverband is met een Dienstverleningsovereenkomst (DVO) geborgd, de privacy-officer heeft ooit een bijdrage geleverd aan de overeenkomst en ziet nu toe op de naleving. Hij constateert dat uitwisseling van sensorinformatie past binnen de kaders van de DVO.

De afdeling Economische Zaken maakt vervolgens in nauw overleg met de afdeling Openbare Werken via een aanbesteding een keuze uit het ruime aanbod aan sensoren (zie III. Aspecten m.b.t. privacy & sensoren). Daarbij wordt goed op de ‘kleine lettertjes’ gelet, wordt bij de technische specificaties dataminimalisatie als belangrijk gezien en wordt doorgevraagd naar de manier waarop de sensorleverancier bijdraagt aan cybersecurity. De gemeente Ginderzoom laat zich adviseren door de VNG en door haar huisleverancier en neemt met enkele andere gemeenten contact op om ervaringen te horen ten aanzien van een of meerdere sensoren. Voordat een contract wordt gesloten wordt een Data Protection Impact Assessment (DPIA) uitgevoerd. Conclusie van het DPIA is dat de sensoren kunnen worden aangeschaft, geplaatst en in gebruik genomen.

De gemeente maakt via de gemeenteberichten op haar website en in het huis-aan-huisblad kenbaar dat sensoren worden geplaatst in het winkelcentrum en op de aanpalende parkeerterreinen om bezoekersaantallen te meten. Na drie maanden valt een van de sensoren uit. Op basis van het leasecontract plaatst de leverancier een vervangende sensor van een ander (nieuwer) type. Er volgt een heroverweging (zie IV. Heroverweging afwegingskader) omdat de nieuwe sensor niet per definitie aan de oorspronkelijke uitgangspunten voldoet. Conclusie is dat deze sensor past binnen de uitgevoerde DPIA en dat deze dus tot het einde van de meetperiode kan worden ingezet.

Na een halfjaar wordt besloten om de meetperiode met drie maanden te verlengen om zo ook de bezoekersstromen in de doorgaans drukke decembermaand in kaart te kunnen brengen. De verlenging van de meettermijn wordt gecommuniceerd via de gebruikelijk media. Na afloop van de verlenging eindigen de waarnemingen. De sensoren worden uitgeschakeld en vervolgens verwijderd, waarbij de privacy-officer wordt ingelicht. De ondernemersvereniging en de inwoners van Ginderzoom worden geïnformeerd over het eindigen van de waarnemingen en krijgen te horen wat de tellingen hebben opgeleverd. De detailinformatie wordt doorgestuurd naar gemeenteraad die deze cijfers kan gebruiken bij de afwegingen ten aanzien van de uitbreiding van het winkelcentrum.